PAWEŁ GRZEGORZ PIERŚCIŃSKI
Paweł Grzegorz Pierściński, fotograf, publicysta, krytyk i teoretyk fotografii, działacz społeczny, organizator ruchu fotograficznego pejzażystów polskich, komisarz ogólnopolskich wystaw fotografii krajobrazowej, redaktor i współautor między innymi: almanachu pn. “Mistrzowie polskiego pejzażu 2000” (2000), albumu pn. “Kielecka Szkoła Krajobrazu” (2002) oraz almanachu pn. “Sztuka fotografii” (2008). Twórca i animator kierunku artystycznego pn. Kielecka Szkoła Krajobrazu.
Paweł Pierściński urodził się w Kielcach 25.05.1938 roku. W 1956 roku otrzymał świadectwo dojrzałości w Liceum im. St. Żeromskiego w Kielcach, a w
1962 roku ukończył Politechnikę Warszawską i uzyskał dyplom magistra inżyniera budownictwa lądowego w specjalności mosty i budowle podziemne. Kilka lat pracował w Kieleckim Zjednoczeniu Budownictwa. Od 1967 roku wykonuje wolny zawód artysty fotografika.
Fotografuje od 1952 roku. Debiut artystyczny w kraju na ogólnopolskiej wystawie fotografii w Częstochowie (1955) i za granicą na Międzynarodowym
Salonie Fotografii w Monachium (1958). W roku 1964 zostaje członkiem Związku Polskich Artystów Fotografików (legitymacja nr 315). Od początku fotografowania realizuje projekt pod nazwą Portret Ziemi Kieleckiej. Ukochanemu krajobrazowi poświęcił całe swoje życie oraz aktywność twórczą w dziedzinach: artystyczna fotografia, publicystyka, krytyka i teoria fotografii, organizacja wystaw oraz animacja społecznego ruchu fotograficznego pejzażystów polskich. Artysta wypełnił rolę pioniera i prekursora, twórcy i animatora, publicysty i teoretyka oraz jest jednym z klasycznych przedstawicieli Kieleckiej Szkoły Krajobrazu, kierunku artystycznego wnoszącego do krajowej kultury wartości dostrzeżone przez wielu wybitnych estetów. Między innymi pracę Kieleckiej Szkoły Krajobrazu analizował profesor Władysław Tatarkiewicz (“Parerga”- Warszawa 1978).
Paweł Pierściński opracowuje również inne tematy, jak na przykład zabytki architektury, fotografia przyrody, dokument, fotografia socjologiczna, fotoreportaż, akt, sport, fotograficzne techniki tonorozdzielcze (izohelia, relief, pseudosolaryzacja solaryzacja, technika Persona itp.), czy wielkoformatowe fotografie do wystroju wnętrz. Zawsze jednak powraca do krajobrazu. Swoje fotografie układa w cykle stanowiące formę zamkniętych wypowiedzi i będące podsumowaniem doświadczeń warsztatowych w określonym etapie pracy. W wielu przypadkach cykle stanowią strukturę otwartą, a kolejne lata powiększają zbiór dokumentacji krajobrazowych. Do takich zbiorów należy cykl pn. “Portret Ziemi Kieleckiej”, największy i najbardziej
znaczący, opracowywany od początków pracy twórczej, dokumentujący strukturę matematyczno-geometryczną polskiego krajobrazu rolniczego II połowy XX wieku. Badanie krajobrazu stanowiło podstawę wielu doświadczeń artystycznych, które z reguły owocowały prezentacjami wystaw indywidualnych.
Pierwsza wystawa indywidualna Pawła Pierścińskiego pn. “Portret Ziemi Kieleckiej” odbyła się w salonie wystawowym Federacji Amatorskich Stowarzyszeń Fotograficznych w Warszawie (1962) i została dostrzeżona przez krytyka niemieckiego, który zamieścił obszerną recenzję w miesięczniku “Die Fotografie” (Gunter Schmerbach “Ein interesanter Abend In Warschau” – 1963 nr 8). Następna ważna, autorska ekspozycją odbyła się w Galerii Starej ZPAF w Warszawie, pn. “Struktury”. Znany krytyk Andrzej IBIS Wróblewski dostrzegl surrealistyczny wymiar tej fotografii (“Dali – Pierściński”, Życie Warszawy, Warszawa 16.01.1971). Do ważnych ekspozycji należą również: wystawa fotografii dokumentalnej (kanon fotografii krajoznawczej) pn. “Kielce – Włoszczowa” (1982), będąca badaniem struktury wizualnej krajobrazu poznawanego przez osobę podróżującą samochodem; problemowa wystawa fotografii pn. “Małe formy krajobrazowe”, analizująca elementy strukturalnej budowy krajobrazu naturalnego; cykl pn. “Krajobrazy z przednim planem”, wykorzystujący cechy szczególne obiektywów ultra szerokokątnych; cykl pn. “Widok z okna”, ujawniający przemiany wybranego odcinka przestrzeni poddanej działaniom człowieka przeobrażającymi krajobrazy; cykl wystaw pn. “Puszcza Jodłowa” stanowiący dokumentację prężnego zespołu biologicznego; wystawa pn. “Wędrówki fotografa” potwierdzająca odmienność krajobrazów w różnych regionach geograficznych w Polsce i na świecie; wystawy “Fotomontaże” i “fotocollage” obrazujące nowe oblicza krajobrazów zbudowane z
zestawionych obok siebie, jednakowych i banalnych wycinków rzeczywistości. Bardzo interesującym doświadczeniem artystycznym był projekt pn. “Krajobrazy zimy – Na Nowy Rok”, polegająca na rozsyłaniu do kilkuset przyjaciół zdjęcia zimowego pejzażu (sztuka poczty trwałą ponad 25 lat). Szczególnym zainteresowaniem autora są cykle obrazujące zniszczenia krajobrazu pod wpływem działalności przemysłowej i urbanistycznej pn. “Wyrzut sumienia” oraz cykle dokumentujące warunki życia i pracy statystycznej jednostki ludzkiej pn. “Rodzina Robotnicza” (dokumentalna fotografia socjologiczna).
Wyjątkowe miejsce w dorobku autora zajmuje cykl etiud fotograficznych pn. “Struktury” o wymowie surrealistycznej, wykonanych w autorsko zaprojektowanej, unikalnej technice warsztatowej (fotocollage). Wybrane z najbliższego otoczenia, zwykłe przedmioty, fotografowane w sposób banalny i stereotypowy, zestawione na obojętnym tle, tworzą nowe, nierzeczywiste przestrzenie istniejące w wyobraźni artysty. Natomiast cykl pn. “Multiplikacje” buduje obrazy przywołane przeżyciami wewnętrznymi fotografa, zbudowane z jednakowych, powtarzanych rytmiczni fragmentów krajobrazu rolniczego. Od 1991 roku powstaje cykl pn. “Barwy polskiego krajobrazu”. Wyniki doświadczeń artystycznych prezentowane są na
licznych wystawach indywidualnych oraz zbiorowych w kraju i zagranicą.
Od debiutu na ogólnopolskiej wystawie fotografii (1955) Paweł Pierściński eksponował pond 250 wystaw indywidualnych oraz uczestniczył w ponad 600 wystawach zbiorowych (krajowych i międzynarodowych), uzyskał liczne medale, nagrody, wyróżnienia i dyplomy. Między innymi prace artysty były przedstawiane na wystawie “Polska fotografia w XX wieku” (Pałac Kultury i Nauki w Warszawie 2007) oraz na wystawach retrospektywnych: Galeria BWA Kielce (1981); Galeria BWA Kielce (1995) i w Muzeum Historii Fotografii w Krakowie (2005). Prace fotograficzne twórcy znajdują się w kolekcjach prywatnych oraz w zbiorach muzealnych w wielu krajach, między innymi w Francuskim Muzeum Fotografii w Paryżu, w Bibliotece Narodowej w Paryżu, w Muzeum Sztuki Współczesnej im. A. Puszkina w Moskwie, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowego w: Warszawie, Wrocławiu i Kielcach, a także w Bibliotece Narodowej w Warszawie, Uniwersytecie w Parmie, Muzeum Historii Fotografii w Krakowie, Muzeum Kultury Leśnej w Gołuchowie, Centrum Fotografii Krajoznawczej w Łodzi, i w wielu innych zbiorach.
Paweł Pierściński opublikował liczne fotografie w prasie codziennej
i w tygodnikach kulturalnych oraz ponad 5000 fotografii w wydawnictwach
krajoznawczych, folderach, plakatach, kalendarzach, pocztówkach i albumach
fotograficznych poświęconych Polsce i Ziemi Świętokrzyskiej. Od 1993 roku są to
niekiedy wydawnictwa własne firmy fotograficznej “Pierściński Foto Studio”. Między
innymi artysta jest współautorem zdjęć do albumów fotograficznych: “Ziemia
Kielecka” (trzy wydania 1962-1974); “Kielce” (1975); “W krainie Żeromskiego”
(1976); “Kieleckie krajobrazy” (1983); “Las w polskiej literaturze i sztuce” (1986);
“Polska” (1994); “Polskie Parki Narodowe” (1994); “Zabytki architektury w Polsce”
(1998); “Polska Fotografia Krajoznawcza” (2000); “Mistrzowie polskiego pejzażu”
(2000); “Kielecka Szkoła Krajobrazu” (2002); “Sztuka fotografii” (2008) oraz
w innych (ponad 50.) publikacjach albumowych. Ponadto Paweł Pierściński jest
autorem kilkunastu albumów indywidualnych, między innymi: “Góry
Świętokrzyskie” (1980); “Struktury” (1982); “Święty Krzyż” (1992, 1993); “Między
Wisłą a Pilicą” (2001); “Świętokrzyskie” (2004).
Paweł Pierściński opublikował liczne prace fotograficzne w almanachach
światowej fotografii, w “Almanachu FIAP” (Genewa) oraz wielokrotnie w:
“Photography Year Book” (Londyn), “Fotojahrbuch International” (Niemcy),
“Photographis” (Szwajcaria), “Almanach ZPAF” (Polska). Liczne prace fotograficzne
oraz wypowiedzi i noty biograficzne zostały zamieszczone w fachowej prasie
fotograficznej w kraju i zagranicą, między innymi “Foto-Magazyn” i “Fotografia”
(Polska), “Bułgarskie FOTO“, “Sowietskoje FOTO”, “Fotografie” (Niemcy),
“Fotografie” (Czechosłowacja), “Foto – Magazine” (Niemcy), “Journal PSA” (USA),
“Fotografia contemporanea” (Kolumbia) i w wielu innych krajach.
W 1975 roku Paweł Pierściński opracował pierwsze teksty krytyczne,
zebrane i opublikowane w zwartej pracy pn. “Kielecka Szkoła Krajobrazu” (Kielce
1976), stanowiące teoretyczne podstawy funkcjonowania oraz uzasadnienie pracy
tego kierunku artystycznego. Od tego czasu opublikował ponad 600 artykułów
publicystycznych, wstępów do katalogów wystaw oraz prac zwartych. W tekstach
uzasadnia rolę, miejsce i znaczenie fotografii krajobrazowej we współczesnym
świecie, kreśli biografie kolegów – fotografów (i artystów malarzy, rzeźbiarzy) oraz
opracowuje przyczynki i gromadzi materiały źródłowe do historii fotografii. Między
innymi opracował “Zarys monograficzny Kieleckiej Szkoły Krajobrazu 1978-1988”
(w: “Almanach Fotografii Okręgu Świętokrzyskiego ZPAF” – 1989), “Zarys
monograficzny polskiej fotografii krajobrazowej” (w katalogu “Polska fotografia
krajobrazowa”, Kielce 1985), szkic historyczny “Kielecka Szkoła Krajobrazu –
Kronika” (Kielce 1979), “Polska fotografia krajobrazowa – zarys monograficzny”
(w pomnikowym dziele – almanachu pn. “Mistrzowie polskiego pejzażu” – 2000),
“Kielecka Szkoła Krajobrazu” – zarys monograficzny” (w: “Kielecka Szkoła
Krajobrazu” – Kielce 2002), “Świętokrzyscy mistrzowie fotografii” (w: “Sztuka
fotografii” – Kielce 2008). Podsumowaniem ponad pięćdziesięcioletniej twórczej
pracy artysty są książki: “Pola pejzażu – Wspomnienia“ (2009) i “Paweł Pierściński.
Twórczość 1955-2005” (2007), a ukoronowaniem działu twórczości publicystycznej,
krytycznej i teoretycznej jest “Antologia tekstów autorskich opublikowanych w latach
1975-2004” pt. “Czas krajobrazu” (Wydawnictwo Muzeum Historii Fotografii,
Kraków 2004.
Równolegle z działalnością twórczą, Paweł Pierściński rozwija społeczną
działalność organizacyjną w fotografii kieleckiej, a następnie w kraju. Należał do
grupy inicjującej powstanie Kieleckiego Oddziału Polskiego Towarzystwa
Fotograficznego (1955), przekształconego w posiadającę osobowość prawną
Świętokrzyskie Towarzystwo Fotograficzne w Kielcach (1961-1988). W całym tym
okresie pełnił funkcję wiceprezesa do spraw artystycznych ŚTF, zainicjował i
zrealizował pracę grupy artystycznej pn. “Grupa Robocza” (1962-1968). Projekt
obejmował proces szkolenia uczestników, wspólne fotografowanie plenerów
świętokrzyskich oraz wysyłanie prac na krajowe i międzynarodowe wystawy
fotograficzne. Zespół wypracował, przyjęte przez wszystkich członków, zasady
estetyczne fotografowania kieleckich upraw rolnych. Już wkrótce przyszły pierwsze
sukcesy i liczne nagrody, w tym jedyny w kraju Dyplom zbiorowy przyznany
kieleckim fotografom za wysoki poziom prac fotograficznych (Warszawa 1963).
Jeszcze ważniejszym dokonaniem było dostrzeżenie przez krytyków odrębnego stylu
fotografowania, nazwanego przez Jana Sunderlanda Kielecką Szkołą Krajobrazu. Na
sukcesy kieleckie wpłynęły doświadczenia z okresu studenckiego. Paweł Pierściński
był współorganizatorem i członkiem studenckiej grupy fotograficznej “Stodoła –
60”, założonej przez studentów Politechniki Warszawskiej w 1960 roku, a następnie
funkcjonującej w ramach ZPAF jako “Grupa St-60”. Demokratyczne formy
funkcjonowania grupy zostały wykorzystane w procesie przyspieszajacym
dojrzewanie świadomości twórczej członków kieleckiego ŚTF. Trzecim powołanym i
animowanym przez Pawła Pierścińskiego zespołem była “Grupa 10×10” przy
Kieleckiej Delegaturze ZPAF, której zadaniem było przygotowanie kandydatów do
Okręgu Świętokrzyskiego ZPAF w Kielcach.
Paweł Pierściński przez całe swoje twórcze życie walczył o nadanie
twórczości fotograficznej rangi autonomicznej dziedziny sztuki. Temu celowi
podporządkował twórczość fotograficzną, prace publicystyczne, krytyczne
i teoretyczne oraz społeczną aktywność organizacyjną. Po wstąpieniu do Związku
Polskich Artystów Fotografików (1964 – legitymacja nr 315), zwolennik działania
zbiorowego, podjął wyzwanie zbudowania w regionie świętokrzyskim jednostki
związku twórczego. Projekt zrealizowany został w dekadzie (1965-1975), w oparciu
o grupę kieleckich fotoamatorów. W 1975 roku Paweł Pierściński zainicjował,
współtworzył oraz kierował pracą Kieleckiej Delegatury ZPAF, a w roku 1988
zainicjował, utworzył oraz organizował pracę Okręgu Świętokrzyskiego ZPAF
w Kielcach, pełniąc funkcję prezesa Zarządu (do 1988 roku). W 1977 roku artysta
zorganizował stałą Galerię Fotografii ZPAF w Kielcach i kierował jej pracą jako
komisarz i kurator do 1988 roku. Oprócz comiesięcznych wystaw w Galerii, kurator
podjął ambitny program działalności artystycznej poza murami i ekranami
ekspozycyjnymi. Galeria Fotografii zorganizowała między innymi promocję
Kieleckiej Szkoły Krajobrazu (164 wystawy w latach 1977-1988) w większych
ośrodkach fotograficznych w kraju i zagranicą, między innymi w Winnicy,
Poczdamie, Padwie, Sofii, Ruse, Pradze, Budapeszcie, Bukareszcie, a także w
Muzeum Sztuki Współczesnej im. A. Puszkina (Moskwa 1984) i w Francuskim
Muzeum Fotografii w Bievres k/Paryża (1982). Komisarz Galerii zainicjował,
opracował założenia oraz zorganizował akcję dokumentowania warunkó życia i pracy
rodzin robotniczych (w latach 1976-1982 odbyło się 14 ekspozycji z serii pn.
“Huta – Dom – Rodzina”). Działalność artystyczna i organizacyjna kieleckiego
środowiska fotograficznego przyczyniła się do renesansu tematu krajobrazowego w
polskiej twórczości fotograficznej. Kierowany przez Pawła Pierścińskiego Okręg
Świętokrzyski ZPAF otrzymał zespołowe nagrody za stworzenie artystycznej
dokumentacji polskiego krajobrazu rolniczego: odznakę “Za Zasługi dla
Kielecczyzny” (1980); Nagrodę im. St. Staszica (1982) oraz Nagrodę Ministra
Kultury i Sztuki I stopnia (1983).
Równolegle z rozwijaniem kieleckiej fotografii, Paweł Pierściński animował
pracę fotografów polskiego krajobrazu (zadanie szczególnie ważne w okresie jawnej
walki krytyków z fotografią pejzażową). Był współorganizatorem i jurorem
ogólnopolskich wystaw pn. “Biennale Krajobrazu Polskiego” w Kielcach (13
ekspozycji w latach 1968-1994). W roku 1977 artysta przyjął obowiązki komisarza
kolejnych wystaw (prowadził imprezę do 1991 roku) Biennale i połączył wernisaże
wystaw z ogólnopolskimi spotkaniami fotografów, krytyków, publicystów oraz
organizatorów ruchu fotograficznego. Po raz pierwszy w krajowej fotografii (po
II wojnie światowej) na Biennale Krajobrazu spotkali się artyści fotograficy
z amatorami fotografii, a Ogólnopolskie Sympozjum Fotograficzne pn. “Krajobraz”
walnie przyczyniło się do rozwoju fotografii pejzażowej w Polsce. Celowi temu
służyły również dwie wystawy problemowo – historyczne, zainicjowane i
zorganizowane przez Pawła Pierścińskiego (pełniącego również funkcję kuratora).
Były to: “Polska fotografia krajobrazowa 1944-1984” (BWA Kielce 1985) oraz
“Krajobrazy świata w fotografii polskich podróżników” (Galeria Zachęta,
Warszawa 1987).
Paweł Pierściński aktywnie uczestniczył w pracy różnych stowarzyszeń
fotograficznych w kraju. Przyjmował funkcje społeczne, organizował i realizował
wystawy oraz imprezy regionalne i ogólnopolskie. Zasiadał w jury wystaw
i konkursów ogólnopolskich, odbywał spotkania autorskie, wygłaszał prelekcje.
Posiada uprawnienia rzeczoznawcy ds. oceny i wyceny dzieł sztuki fotograficznej,
nadane przez Ministerstwo Kultury i Sztuki oraz jest instruktorem fotografii kategorii
“S”. Szczególne efekty przynosiła współpraca z Federacją Amatorskich Stowarzyszeń
Fotograficznych w Polsce, Centrum Fotografii Krajoznawczej ZG PTTK w Łodzi
oraz ze Związkiem Polskich Artystów Fotografików. W 1988 roku artysta obejmuje
funkcję prezesa ZG ZPAF w Warszawie i pełni ją do 1989 roku. W okresie kadencji
zainicjował i zorganizował obchody 150. Lecia Fotografii w Polsce, a także przyjął
funkcję przewodniczącego Ogólnopolskiego Komitetu Organizacyjnego święta
światowej fotografii. Ponadto artysta pełnił funkcję członka Rady Artystycznej ZPAF
(w kadencjach 1975-1988 i 2000-2008), członka Komisji Artystycznej Polskiej
Federacji Stowarzyszeń Fotograficznych w Warszawie (kilka kadencji), członka
Zarządu Sekcji Historii Fotografii ZPAF, a ponadto był członkiem Rady Naukowej
Muzeum Historii Fotografii w Krakowie oraz członkiem Rady Programowej Centrum
Fotografii Krajoznawczej w Łodzi.
Za całokształt pracy twórczej i za społeczną działalność w środowiskach
polskich fotografów pejzażystów Paweł Pierściński otrzymał nagrody państwowe,
resortowe i regionalne, między innymi Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
(2001) oraz Krzyż Kawalerski OOP (1985), Złoty Krzyż Zasługi, Srdebrny Medal
“Zasłużony Kulturze – Gloria Artis” (2005), odznakę “ Zasłużony Działacz Kultury
(1969, 1976), Nagrodę im. St. Staszica (1975, 1979), Odznakę “Za Zasługi dla
Kielecczyzny”, Złotą i Srebrną Honorową Odznakę PTTK, liczne medale
okolicznościowe i honorowe plakietki. Paweł Pierściński jest Członkiem Honorowym
Związku Polskich Artystów Fotografików (1982 – legitymacja nr 24) oraz
stowarzyszeń fotograficznych, m.in. Świętokrzyskiego Towarzystwa Fotograficznego
w Kielcach, Rzeszowskiego Towarzystwa Fotograficznego w Rzeszowie,
Radomszczańskiego Towarzystwa Fotograficznego w Radomsku, Foto Klubu Galeria
w Ostrowcu Świętokrzyskim, Starachowickiego Towarzystwa Fotograficznego
w Starachowicach, Towarzystwa “Diaporama Polska” w Lubinie Górniczym. A także
Honorowym Fotografem Krajoznawcą Polski (1974) oraz laureatem Medalu Jana
Bułhaka. Międzynarodowa Federacja Sztuki Fotograficznej – FIAP w Genewie nadała
Pawłowi Pierścińskiemu honorowe odznaczenia za twórczość: ARTYSTA FIAP –
AFIAP (1968) i EXCELLENCE FIAP – EFIAP (1976) oraz za działalność
organizacyjną i zasługi dla międzynarodowego ruchu fotograficznego ESPECIALLY
FIAP – EsFIAP (1980). Członkowie Okręgu Świętokrzyskiego ZPAF nadali Pawłowi
Pierścińskiemu godność prezesa honorowego Okręgu Świętokrzyskiego Związku
Polskich Artystów Fotografików (1988).
Hasło imienne Paweł Pierściński znajduje się w międzynarodowych
słownikach biograficznych oraz w encyklopediach, m.in. W “Photographers
Encyclopedia International 1839 to the prezent” (Szwajcaria 1985 oraz w wersji CD
Paryż 1995), w słowniku “International Who’s of Intellectuals” (Uniwersytet
Cambridge 1992) oraz w innych wydawnictwach encyklopedycznych.
Kielce, październik 2013
