Linki: zaproszenie na wystawę | relacja w Dzienniku Polskim | bio
Ideolog realność popsowa, bo wariat jest, Cyprian Kamil Norwid
„Od Damaszku wg św. Pawła” nawiązują zarówno do Damaszku jako rzeczywistego miasta, jak i do osoby św. Pawła, a tym samym do korzeni kultury europejskiej, jej sztuki dawnej i współczesnej. Obrazy posiadają wiele poziomów oraz jeden scalający je pion, będący ich osią duchową, odwołującą się do mistyki św. Pawła. Trzy zasadnicze poziomy to religijny, historyczny i estetyczny, są one ze sobą ściśle powiązane,wzajemnie się przenikają. Historia sztuki spleciona jest z historią ludzkości. Nawrócenie św.Pawła pod Damaszkiem a w dalszej kolejności jego podróże misyjne oraz stanowisko w sprawie nawracania pogan, w konsekwencji miały wpływ na kształtowanie się historii malarstwa europejskiego. Mogłaby ona wyglądać inaczej gdyby chrześcijaństwo było zamknięte w ortodoksyjnym judaizmie, jak początkowo tego chciała część żydów-chrześcijan. Pod Damaszkiem Szaweł jako prześladowca chrześcijan doznał łaski nawrócenia,następnie po okresie milczenia już jako Paweł rozpoczął dzieło ewangelizacji na kontynencie europejskim. Tworząc fundament tożsamości chrześcijańskiej dla narodów, przyszłych państw i związanej z nimi kultury, wyznaczył tym samym drogowskaz duchowy dla sztuki europejskiej.
Chcąc omówić formę moich obrazów i jej znaczenie, nie sposób pominąć zawartej w nich treści. Jak wyżej wspomniałem, treści przenikają się wzajemnie, są tłumaczone na język malarski i znajdują swoje miejsce w formie. W obrazach spotykają się różne czasy i miejsca według przyjętego schematu. Szaweł prześladowca ścigając chrześcijan pędził z czasem minionym, Paweł idzie w świat z czasem przyszłym. W oślepiającym świetle chwały Zmartwychwstałego Chrystusa Szaweł stracił swoje dawne życie prześladowcy, na trzy dni stracił wzrok, po tym czasie otrzymał wzrok nowy wraz z nowym życiem. Nawrócenie św. Pawła związane jest z miejscem i czasem, gdzie to, co minione, w swoim pędzie zderza się z tym co nowe, co przychodzi jako przyszłe i przemienia stary i złudny świat w nowy i prawdziwy dzięki Zmartwychwstałemu Chrystusowi. Wzorem dla takiej kolejności rzeczy i zdarzeń oraz dla pojawiającej się wraz z nią hierarchii jest Zmartwychwstanie w chwale Chrystusa, a wcześniej męczeńska śmierć Jezusa. Rzeczywistość chwały zawiera w sobie rzeczywistość męki. Św. Paweł włączył się w nurt męczenników, których sam jako Szaweł prześladował, ostatecznie stał się jednym z nich. W swoim życiu poznał Chrystusa Zmartwychwstałego, a poprzez własne męczeństwo poznał ostatecznie również Jezusa Ukrzyżowanego. Tradycja sztuki europejskiej była w istocie rzeczy związana z tematyką ewangeliczną, której sporą część stanowią Listy św. Pawła. Określała ona jej duchowe treści oraz sposób postrzegania i rozumienia rzeczywistości. W dziełach wielkich mistrzów malarstwa europejskiego, w których podejmowane są tematy religijne, rzeczywistość przedstawiana na obrazach często odnosi się zarówno do Męki jak i Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa.
Na moich obrazach znajdują się namalowane fragmenty religijnych obrazów dawnych mistrzów malarstwa zachodnioeuropejskiego, przedstawiające sceny męczeństwa świętych chrześcijańskich oraz sceny z życia św. Pawła. W cyklu obrazów znajdują się odrębne przedstawienia namalowane na podstawie „Ukrzyżowania Chrystusa” Diego Valazqueza oraz „Zmartwychwstania Chrystusa” Fra Angelico, które jako przedstawienia nawiązujące do historii sztuki występują samodzielnie, tzn. bez kontekstu obrazu wewnętrznego, przedstawiającego sceny z Damaszku. Taka obecność jest zaznaczona symbolicznie w kolorystyce linii, tak aby zachować spójną zasadę konstrukcyjną występującą w całym cyklu.Te dwa obrazy w swojej formie i znaczeniu są wzorem myślowym dla wszystkich pozostałych obrazów, na których przedstawienie zaczerpnięte z historii sztuki istnieje na malarskiej płaszczyźnie wspólnie z przedstawieniem pochodzącym z Damaszku. Dwa rodzaje przedstawień na jednym obrazie charakteryzują się tym, że jedno, nawiązujące do męczeństwa jest malowane w gamie szarości, drugie natomiast, które nawiązuje do rzeczywistości chwały Zmartwychwstałego Chrystusa, jest malowane pełną gamą chromatyczną akcentującą wybrane kolory. Malarsko tłumacząc znaczenia, posłużyłem się również kolorem w sposób symboliczny. Przykładowo, w obrazach występują pola i linie bieli, które jako kolor oznaczają nieskończoność, zastosowaną tu na określenie tego, co wewnętrzne i zewnętrzne, tak, że obraz jako całość jest dynamiczną formą łączącą to, co nieskończenie wewnętrzne z tym, co nieskończenie zewnętrzne. W obrazach występują ramy,pełnią one kilka funkcji, wydzielają i chronią obraz od rzeczywistości zewnętrznej, scalają dwa rodzaje przedstawień i wyznaczają pole aktywności wewnętrznej, służą wspomnianej komunikacji między wnętrzem a zewnętrzem, nawiązują także do stylu otomańskiego, obecnego w architekturze Starego Damaszku i w zwykłym miejskim pejzażu, jak chociażby w ulicznych krawężnikach. W obrazach znaczenie ma również użyta kolorystyka, która na sposób malarski tłumaczy wspomniane wyżej dwie rzeczywistości, tj. Męki w odcieniach szarości z odcieniem zieleni, która jest kolorem Nadziei oraz Chwały w pełnej chromatyce barwnej zamkniętej linią czerwieni, która jest kolorem Miłości, wspomniana wcześniej biel jest kolorem Wiary. Sceny z Damaszku o barwnej kolorystyce nie są rzeczywistością, która naśladuje tą, jaką narysowałem i namalowałem w swoich szkicownikach, będąc w tym mieście ponad dziesięć lat temu. Rysunki i akwarele posłużyły mi jako inspiracje do namalowania poszczególnych scen. Skorzystałem z ich konstrukcyjnego charakteru, tak aby przetworzyć je później według określonej intencji, w której problemem jest przedstawienie rzeczywistości zbawionej. Sądzę, że charakter tej rzeczywistości wyraża się w słowach „Noli Me Tangere”, co w aramejskim, ojczystym języku Jezusa, oznacza „Nie zatrzymuj mnie”. Te słowa Zmartwychwstały Chrystus wypowiedział w ogrodzie przy pustym Grobie do Marii Magdaleny. Ta zmartwychwstała rzeczywistość jest trudna albo nawet niemożliwa do zatrzymania, obrazy odnoszące się do niej mają charakter kalejdoskopowych zmian, które są niemożliwe do przewidzenia, ostatecznie w wybranej chwili się zatrzymują.
Jacek Dłużewski
